پسماند؛ مهمترین معضل زیست محیطی گیلان/ دست اندازی به حق آبه رودخانه ها و تالاب ها

به گزارش روابط عمومی سازمان جهاد دانشگاهی استان گیلان دکتر نیلوفر عابدین زاده ، هفته جهانی محیط زیست را فرصتی برای افزایش آگاهی مردم در جهت نگهداری محیط زیست و تحریک سیاستمداران به اتخاذ تصمیماتی برای رویارویی با تخریب محیط زیست و گونه‌های زیستی - جانوری دانست و اظهار کرد: شعار روز جهانی محیط زیست ۲۰۲۱ «بازنگری، بازآفرینی و ترمیم» است.

وی با بیان اینکه افراد باید تصمیم بگیرند تغییرات اندکی در سبک زندگی خود ایجاد کند تا بتوانند نظم طبیعت را بازگردانند، افزود: بررسی جایگاه ایران از نظر شاخص پایداری جهان نشان می دهد که کشور ما در بین ۱۸۰ کشور دنیا، رتبه ۶۸ را دارد؛ اگر چه این رتبه نسبت به سال های گذشته بهبود یافته است ولی از طرفی به دلیل ورود دوباره اقلیم ایران به وضعیت خشکسالی این رتبه از وضعیت پایداری برخوردار نیست.

سرپرست پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی، با اشاره به حساسیت های اکولوژیکی استان گیلان، تصریح کرد: وجود تنوع زیستی غنی، تالاب های بین المللی، زیستگاه های دارای ارزش بالای حفاظتی، جنگل های هیرکانی، اقلیم معتدل و مرطوب و بالا بودن سطح آب های زیرزمینی موجب شده که محیط زیست استان گیلان با چالش های فراوانی مواجه باشد.

عابدین زاده، عدم مدیریت فاضلاب های شهری و ورود آن به محیط های پذیرنده رودخانه ای، تخلیه فاضلاب و شیرابه های صنعتی به محیط های آبی، ورود گونه های مهاجم نظیر سنبل آبی به تالاب ها و رودخانه ها، تخریب پوشش گیاهی و... را از جمله مهمترین چالش های زیست محیطی گیلان دانست که چنانچه تدابیر ویژه ای برای جلوگیری از این آلودگی ها صورت نگیرد، صدمات جبران ناپذیری به این اکوسیستم های ارزشمند وارد می شود.

وی یکی از مهمترین معضلات پیش روی محیط زیست استان را معضل دفع پسماندها دانست و خاطرنشان کرد: دفع پسماندها در استان گیلان غیراصولی بوده و براساس آمارهای موجود تعداد ۲۶ مرکز دفع زباله در استان وجود دارد؛ از آنجا که اکثر این محل ها ضوابط زیست محیطی استقرار را رعایت نمی کنند، در سال های اخیر سیاست بر این بوده که محل دفن زباله جدیدی تعریف نشود.

سرپرست پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی، با بیان اینکه حساسیت های زیست محیطی ملی و استانی ایجاد شده به ویژه طی سال های اخیر ساماندهی مرکز دفن پسماند سراوان، احداث تصفیه خانه شیرابه سراوان، احداث نیروگاه زباله سوز ۶۰۰ تنی رشت، افزایش ظرفیت کارخانه کود آلی رشت، احداث تصفیه خانه شیرابه بندرانزلی، احداث کارخانه کمپوست لنگرود و بهسازی کارخانه کمپوست رودسر را به دنبال داشته است، گفت: با این وجود به دلیل حجم بالای تولید پسماند به ویژه در فصول گردشگری و ریجکت هایی که از کارخانجات کمپوست تولید می شود، ساماندهی پسماندها هنوز هم معضل اساسی زیست محیطی در استان محسوب می شود.

وی از تولید روزانه بیش از ۲۰۰۰ تن پسماند در گیلان خبر داد و اضافه کرد: میزان بالای تولید پسماند، پراکندگی کانون های تولید پسماند و عدم امکان تجمیع آنها به دلیل عدم وجود زیرساخت های لازم از جمله ترانسپورت و دسترسی، ممانعت های اجتماعی و عدم وجود زمین مناسب کار مدیریت پسماند را دچار مشکل کرده است.

عابدین زاده، با اشاره به هزینه بسیار بالای احداث نیروگاه های زباله سوز با هدف تولید برق، خاطرنشان کرد: به دلیل طولانی شدن زمان اجرای زباله سوز و با توجه به نوسان قیمت و عدم امکان تامین مالی و قیمت بسیار پایین خرید تضمینی برق برای امحای پسماندها اعم از ریجکت و زباله مخلوط شهری، طراحی و ساخت زباله سوزهای کوچک مقیاس با دو هدف همزمان کاهش حجم زباله ها و جلوگیری از آلودگی محیط زیست در دستور کار گروه فرآوری پسماند پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی قرار گرفته و به عنوان یکی از طرح های فناورانه جهاد دانشگاهی برای سال ۱۴۰۰ مصوب گردیده است.

وی از دیگر مشکلات محل های دفن پسماند و کارخانجات کمپوست کشور به ویژه استان گیلان را بالا بودن سطح آب های زیرزمینی و عدم تصفیه مناسب شیرابه تولیدی و تخلیه آن به محیط و آب های پذیرنده دانست و یادآور شد: شیرابه کمپوست حاوی بار آلی بالا، فلزات سنگین، حجم زیادی مواد جامد معلق و محلول است لذا گروه مهندسی محیط زیست پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی برای اولین بار در کشور توانست با استفاده از روش تصفیه ترکیبی انعقاد و اکسیداسیون شیمیایی پیشرفته و روش تصفیه بیولوژیکی، میزان COD شیرابه تولیدی کارخانه کود آلی بندرانزلی را به حد مجاز برساند و در حال حاضر این تصفیه خانه براساس نتایج بهینه به دست آمده در فاز آزمایشگاهی برای ظرفیت ۲۰ مترمکعب در روز طراحی شده و توسط پیمانکار در حال اجراست.

سرپرست پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی، با بیان اینکه امروزه بخش زیادی از مساحت تالاب انزلی به دلیل رسوبگذاری، عدم مدیریت یکپارچه منابع آب در حوضه آبریز تالاب انزلی و فعالیت های انسانی قابلیت آبگیری ندارد، اظهار کرد: در برخی از بخش ها عمق تالاب به کمتر از نیم متر رسیده است.

عابدین زاده، با اشاره به دست اندازی ها به حق آبه های زیست محیطی رودخانه ها و تالاب ها در مواقع کمبود آب جهت رفع نیاز کشاورزی، ادامه داد: بهره برداری بی‌رویه از رودخانه‌ها به منظور رفع نیازهای کشاورزی، تغییر کاربری اراضی جنگلی به شالیزار و تاسیس آب بندها و بندهای انحرافی در مسیر رودخانه‌ها از یک طرف و دفع مواد زاید شامل فاضلاب شهری، فاضلاب های صنعتی و پساب های کشاورزی که نقش مهمی در آلودگی تالاب و مرگ آبزیان و تغییر شرایط محیط تالاب داشته از طرف دیگر، سبب کاهش حق آبه زیست محیطی تالاب شده است.

وی با بیان اینکه برداشت آب اکوسیستم‌های آبی توسط کشاورزان سبب کاهش جریان و عمق آب آنها می شود، گفت: با ادامه این روند خطر خشکی، اکوسیستم را تهدید خواهد کرد که این اتفاق نه تنها از نظر زیست‌محیطی آثار منفی بسیاری خواهد داشت، بلکه مشکلات اقتصادی و اجتماعی متعددی را به ویژه برای ساکنین پیرامون تالاب به بار خواهد آورد.

سرپرست پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی، ضرورت برنامه ریزی و تخصیص منابع آب در سطح حوضه آبریز و توجه به اثر این تخصیص بر اکوسیستم‌های آبی را واضح و روشن دانست و متذکر شد: در این راستا و همگام با اهداف کلان بخش آب و محیط زیست برنامه ششم مبنی بر تعیین نیاز آبی تالاب ها، رودخانه ها و دیگر اکوسیستم های آبی، گروه پایش منابع آب پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی در سال ۹۹ مطالعات نیاز آبی - زیست محیطی(حق آبه زیست محیطی) تالاب بین المللی بوجاق و تالاب بین المللی امیر کلایه را در قالب یک طرح کارفرمایی در دستور کار خود قرار داد.

وی میزان نیاز آبی در شرایط مطلوب برای ادامه حیات زیستمندان تالاب امیرکلایه را ۷.۲۵ میلیون مترمکعب در سال و برای تالاب بوجاق را ۳۴ هزار مترمکعب در سال برآورد کرد و گفت: همچنین این آمادگی برای تعیین نیاز آبی - زیست محیطی تالاب بین المللی انزلی در قالب طرح تحقیقاتی وجود دارد.